Zeki çocuklar neden öğrenemiyor?

[9 ŞUBAT]

Pazartesi çalan ilk zille yüzbinlerce öğrenci ve aileleri için de zorlu bir maraton başladı. Başarının öğrenci-veli ortak çalışmasıyla geleceğini bilmeyen yok. Ama ya doğru bildiklerimiz yanlışsa? Ya da kaçındığımız şeyleri yapmamız gerekiyorsa. Özgür Bolat, eğitim ve öğretimde ezber bozan bir yazı dizisi ile karşınızda...
Zeki çocuklar neden öğrenemiyor?
Övgü/ödül alan çocuklar neden başarısız oluyor?


Zeka ile öğrenme arasında pozitif bir ilişki olduğu biliniyor. Ama öyle bir etken var ki zeki çocukların öğrenmesi zorlaştırıyor. O da ailelerin ve öğretmenlerin sürekli çocukların zekasını övmesi.

“Amcası, benim kızım çok zekidir!”
“Senin gibi zeki bir çocuğa yakışıyor mu?”
“Teyzesi, Bülent’in bütün dersleri 5. Çok zekidir!”

ZEKİ ÇOCUK YİĞİT

Yiğit 9 yaşında çok zeki bir çocuk. Kendisinin hangi alanlarda iyi olduğunu çok iyi biliyor. Zekasını gösterebileceği işleri çok seviyor ve sürekli o işleri yapmak istiyor. Ama kendisine yabancı olan bir alanda soru sorulduğu zaman ya da yepyeni bir iş verildiği zaman çoğu zaman isteksiz oluyor. Yaparsa da çabuk sıkılıyor veya kaçıyor. Yeni bir şey yapmayı özendirdiğim zaman, biraz zorlanınca “Biliyor musun Özgür Abi, benim resim birinciliğim var,” deme gereği duyuyor. Yiğit, iyi yaptığı şeyleri çok iyi yapıyor, iyi olmadığı şeylerden kaçıyor, öğrenmek veya denemek bile istemiyor.

Ailesi ve öğretmenleri tarafından sürekli zekası övülmüş Yiğit’in yaşamı böyle.

ZEKİ GÖRÜNME SAVAŞI

Sürekli zekası övülen çocuk, ailesinin ve öğretmenlerinin beklentilerini karşılamak için sürekli zeki görünme ihtiyacı duyuyor.

Örneğin, Yiğit zeki olarak mimlendiği için, başarısız olursa aptal görüneceğini düşünüyor. Bu sebeple de kendisini başarısızlığa uğratacak ve dolayısıyla kendisini aptal gösterecek işlerden kaçıyor.

Resim birinciliğinden bahsetmesinin sebebi de bu. Ben onu aptal sanmayayım diye böyle bir başarıdan söz etme ihtiyacı duyuyor.

İMAJ HERŞEYDİR

Zekası övülen çocuklarda şöyle bir şey daha görülüyor. Genelde daha az disiplinli oluyor. “Nasıl olsa zekiyim” sendromunun kurbanı oluyorlar.

Zeki olarak mimlenen çocuklar genelde arkadaşlarına ve çevresine “çalışmadan başarılı oldum” imajı vermeye çalışırlar. “Zekiyim, çalışmama gerek yok!”

Bazen bu imajı sürdürmek o kadar önemli oluyor ki zeki imajlarını devam ettirmek, öğrenmekten daha önemli oluyor.

Soru sormakta bile zorlanıyorlar.

YENİ ÖĞRENME EKSİKLİĞİ

Yeni bir şey öğrenmek, bilmediğini kabul etmeyi, soru sormayı, deneme-yanılma yapmayı, eksikliğini kabul etmeyi gerektirir. Ama zeki olarak mimlenmiş çocuk bunları yapmaktan kaçıyor. Risk almıyor.

Bunları yaparsa, aptal görüneceğini düşünüyor.

Böylelikle yeni şeyler öğrenmekte zorlanıyor.

ZEKA KONTROL EDİLEMEZ

Zeki olarak mimlenen çocuğu başka bir tehlike daha bekliyor.

Başarısını zekaya bağlayan çocuk, başarısızlığını gidermek için çaba da gösteremiyor. Çünkü çocuğun düşünce tarzına göre, zeka değiştirilemez. Zeka, kontrol edebileceği bir değişken değil. Doğuştan gelir ve bir insan ya zekidir ya değildir. Bu düşünce tarzı çocuğun çaba göstermesini engelliyor.

Zekası övülen çocuk aslında tamamen çaresiz bırakılıyor. Hem yeni şeyler öğrenme macerasını atılamıyor hem de zor durumlarda gayret göstermiyor.

BAŞARISIZLIK İLE BAŞ ETME

Zekası övülen çocuklar, başarılı olduğu şeyleri yaparak ve başarışız olma ihtimalleri olan işlerden kaçarak yükseldikleri için hayatlarında çok da başarısızlık yaşamıyor.

Bu yüzden de başarısızlık ile baş etme yöntemleri geliştiremiyorlar. Belirsiz durumlarda kendilerine güveni azalıyor, ve daha çok stres yaşıyor. Hatta depresyon durumları bile gözlemleniyor.

Sonuç olarak zekası övülen çocuk, çaba göstermiyor, imaja çok önem veriyor, risk almıyor ve daha az güvenli oluyor. Kısacası yeni şeyler öğrenmekte zorlanıyor.

Öğrenciniz ya da çocuğunuzun zekasını övmeyin!

ALTERNATİF NE?

Alternatif çocukların zekasını değil, çabasını, gayretini ve çalışmasını övmek. Aslında yarın anlatacağım gibi övmek de sakıncalı. Ön plana çıkarmak veya vurgu yapmak demeliyim.

Çalışma üzerine vurgu yapılınca, çocuk biliyor ki başarısız olunca bu durumda bir şey yapabilir. Daha çok gayret gösterebilir ve çalışabilir. Çalışma zeka gibi değiştirilemez bir şey değil.

Başarı çocuğun kontrolü altında oluyor.

Çalışmaya odaklana çocuklar daha az sıkılıyor, daha disiplinli oluyor, daha çok gayret gösteriyor. Çünkü biliyor ki çalışarak çoğu şeyi başarabilir.


ÖZGÜR BOLAT

[gloxinia]

insanlarda şöyle birşey gözlemledim ki; çocuklukta ve toplumda ne özellikler, nasıl kişiler övülürse, ne yapınca insanlardan çok ilgi ve iltifat görürlerse o özelliği bir değer bir üstünlük gibi görüyorlar, ona sahip olanı sevmiyorlar fakat ya hayran oluyor ya kıskanıyorlar.halbu ki o şeyin bir üstünlük olarak görülmesinin hiç bir anlamı yoktur.mesela en müthiş kanıt zenginlik.yahu kardeşim malı o insanın yapısında olan bişey bile değildir ki.insanlar ne diye zenginlikleriyle övünürler?
tabii ki insanlar "vaauv" dediği için, paraya muhtaç insanlar kendi çıkarı isteğiyle çevresine toplandığı için kendilerini önemli üstün biri sanıyolar.bu psikolojinin bir oyunundan başka birşey değildir.ki bunun psikoloji oyunu olduğunu ben söylemiyorum, ben sadece bunun gözlemini yapmıştım ki sonra gerçek bir psikolog (ya da psikiyatr)'ın bunun bir psikoloji oyunu olduğunu okudum.kendisinin verdiği örnekde kız çocuklarıydı.aileler hep "güzel kızım güzel kızım" diye sevdikleri için, erkekler kızların güzelliğine aşırı iltifat ettiği için, toplumda tamamen boş bişey olmasına rağmen insanlar için göze hitap etmek önemli birşey olduğundan kızlar bunu çok takıntı haline getiriyorlar.kiloları ideal bile olsa kendilerini çok şişman görüyorlar, çok güzel olmak istiyorlar, tiplerinde anormal bir bozukluk olmamasına rağmen kendilerini beğenmiyorlar.halbu ki güzel olunca eline ne geçti çok mu kıymetli çok mu üstün birisi oldun?seni alıp yücelttiler mi? hayır halbu ki erkeklerin ne gözle baktığını saymıyorum bile, onun dışında kızlarda olsa olsa imrenirler ya da kıskanırlar.hadda insan düşmanını bile sırf fizik olarak güzel olabilir.yani varmaya çalıştığım sonuç şu ki insanları anlamsız anlamsız şeylerle över yüceltirseniz o kişi öyle olmaya çalışır, onu üstünlük görür, öyle olmaya çalışır.bi kız çocuğunu kızların genel olarak en sevmediği şekille "sen ne kadar ayı gibisin" filan diye sevseniz ayı gibi olmaya da çalışır bu yüzden özellikle zihni en çok etkilenen ve en kolay etkilenen sınıf olan çocukları neyle övdüğünüze, neyle sevdiğinize dikkat edin.mesela dürüst olmak

ayrıca da gittiğim bazı okullarda şunu çok gördüm ki gerçekten ne sinirlendim bilemezsiniz;
başarı başarı başarı!zeka zeka zeka! sanki hayat bunlardan ibaret.sonuç; müthiş kompleksli arkadaşlarım vardı.habire bi zeka muhabbeti habire başarı öyküleri bıkmıştım artık..daha ilkokulda günün 24 saatinin 25 saatini ders çalışmakla geçiren, günde 100, 200 ..değil günden 1100 1200 soru çözen inanılmaz rekabet eden, sbs de 100 soruda 99 net yaptım diye bir ay evden çıkmayan kimseyle konuşmayan arkadaşlarım oldu.robot gibi çalışmaya ve başarmaya programlanmışlardı, tek düşündükleri, en büyük sıkıntıları ve amaçları bu olmuştu.ha öyle idealist düşünceleri de yoktu.sorsanız ne için çalıştıklarını bilmezler ama en klasik ve ezber cevap olan "insanlara hizmet etmek"i kullanırlar.