Kışın sarı sultanı: Ayva

[BETÜLL]

Kışın sarı sultanı: Ayva
Re­çe­li, mar­me­la­tı, şe­ker­le­me­si, ama il­la da fı­rın­da tat­lı­sı ile mut­fa­ğı­mız­da her za­man var... Kış mev­si­min­de bol bol yi­ye­ce­ğiz, el­ma ile ar­mu­dun kar­de­şi ay­va­yı...

Tam bir potasyum deposu
El­ma ve ar­mut­la ay­nı ai­le­den ge­len ay­va­nın bit­ki il­min­de la­tin­ce adı: CYDO­NI­A VUL­GA­RIS.
Ko­lay ye­ti­şen, faz­la emek is­te­me­yen bir ağaç. 1000 met­re­ye va­ran yük­sek­lik­le­re ka­dar eki­le­bi­li­yor. Gü­neş­li ik­li­mi ve ku­ru top­rak­la­rı se­vi­yor.
En bü­yük avan­ta­jı, geç çi­çek aç­ma­sı. Böy­le­ce ba­har­da ge­len don teh­li­ke­le­rin­den ko­ru­nu­yor.
Ay­va­nın ta­ma­men ken­di­ne özel bir ko­ku­su var. Faz­la be­lir­gin faz­la kes­kin de­ğil.
An­cak şe­ker­le ve ba­ha­rat­lar­la son de­re­ce uyum­lu bir aro­ma or­ta­ya çı­kı­yor.
Bu­nun için ay­va tat­lı­sı ya­par­ken, mey­ve­nin üze­ri­ne bir kaç diş ka­ran­fil sap­lı­yo­ruz.
Po­tas­yum de­ğe­ri çok yük­sek. Ay­nı şe­kil­de yük­sek oran­da kal­bi­mi­zi ko­ru­yan mad­de pek­tin ih­ti­va edi­yor. Ay­rı­ca ya­pı­sın­da Ta­nik asit gi­bi fay­da­lı or­ga­nik asit­ler de var.
Es­ki in­san­lar çe­kir­dek­le­ri­ni eze­rek ya da ay­va­yı pü­re ha­li­ne ge­ti­re­rek ilaç gi­bi kul­lan­mış­lar.
Bo­ğaz has­ta­lık­la­rı, cilt ya­nık­la­rı, id­rar yo­lu tah­riş­le­ri te­da­vi edi­len has­ta­lık­lar ara­sın­da.
Es­ki bir Fran­sız bit­ki te­da­vi (Ho­me­opat­hi­e) ki­ta­bın­da ve­ri­len öl­çü­le­re gö­re:
5 gr ezil­miş ay­va çe­kir­de­ği­ni, 125 gr su­da iyi­ce kay­na­tıp, gün­de 1-2 çor­ba ka­şı­ğı iç­mek fay­da­lı.

Ai­le­ce, 60’lı yıl­lar­da gel­miş­tik Ada­pa­za­rı’na. Li­se­yi ora­da bi­tir­dim. Genç kız­lı­ğı­mın ilk yıl­la­rı­nı da bu sa­kin, ufak ka­sa­ba ha­va­sın­da­ki şe­hir­de ya­şa­dım.
Oku­lum­dan, ar­ka­daş­la­rım­dan, kom­şu­la­rı­mız­dan, şe­hir­de­ki hayattan pek çok şey kal­mış ak­lım­da. 40 kü­sur yıl­lık ha­tı­ra­lar ara­sın­da ye­mek, iç­mek­le il­gi­li olan­lar da­ha da can­lı.
Be­nim gi­bi, bo­ğa­zı­na düş­kün, da­mak ta­dı­na me­rak­lı olan­lar an­la­ya­cak­lar­dır. Es­ki ha­tı­ra­lar sa­de­ce şe­kil ve ses ola­rak kal­mı­yor; tat, ko­ku ola­rak da bey­ni­mi­zin bir yer­le­rin­de sak­la­nı­yor­lar. Be­nim ak­lım­da ka­lan tat ve ko­ku­lar, Ada­pa­za­rı’nın ıs­la­ma köf­te­si. Ta­ba­ğın al­tın­da­ki ız­ga­ra köf­te­nin su­yu ile ıs­lan­mış yu­mu­şa­cık ek­mek­ler, üze­rin­de mis ko­ku­lu köf­te­ler...
Uzun­çar­şı de­ni­len dar, uzun so­kak üze­rin­de sağ­lı sol­lu dük­kan­lar ve çar­şı ba­şın­da­ki ufak bü­fe­nin kö­pük­lü ay­ra­nı. Son­ba­har­da pa­zar­la­rı dol­du­ran ko­ca­man ka­bak­lar. An­ne­min “Aman su­lu ol­ma­sın, ku­ru­sun­dan ver” di­ye pa­zar­cı­ya tem­bih et­ti­ği por­ta­kal renk­li ka­bak­lar ev­de mis ko­ku­lu tat­lı­ya dö­nü­şür­ler­di.
Pa­zar­cı­la­rın mal­la­rı­nı sat­mak için yap­tık­la­rı açık­la­ma ise il­ginç­ti.
“-Me­rak et­me ha­nım; be­nim ka­bak­la­rım de­re­ye ya­kın yer­den de­ğil. Ya­maç­tan ge­tir­dim...”
Bu açık­la­ma, ka­ba­ğın de­re­ye en uzak yer­de, ya­maç­ta ye­tiş­ti­ği­ni, do­la­yı­sıy­la faz­la su çek­me­di­ği­ni, şe­ker­le piş­ti­ği za­man sert ve dol­gun bir tat­lı ola­ca­ğı­nı gös­te­ri­yor­du.

EŞME AYVASI
O yıl­la­rın Ada­pa­za­rı ha­tı­ra­la­rı ara­sın­da bel­ki de en önem­li ye­ri tu­tan “Eş­me Ay­va­sı” ol­du.
Eş­me, Ada­pa­za­rı’na bağ­lı, Sa­pan­ca Gö­lü ke­na­rın­da ufa­cık bir bel­de. Ay­va­sı meş­hur­dur, özel­lik­le “Ek­mek Ay­va­sı” adı ve­ri­len, su­lu, ko­ku­lu, ha­fif may­hoş ay­va­sı.
Ha­tır­lı­yo­rum, dış gö­rü­nü­mü düz­gün, par­lak sa­rı, içi açık sa­rı, su­lu olur­du. Su­yu kaç­ma­sın di­ye bı­çak ya da me­tal ka­şık­la ke­sil­mez­di.
Ba­şı­na hoş­la­nıl­ma­yan, is­te­nil­me­yen bir iş ge­len ki­şi­le­re ne­den “Ay­va­yı ye­di!” de­nir me­rak et­mi­şim­dir.
Bu de­yim­de ye­me­si kö­tü ola­rak gös­te­ril­se de ba­na gö­re ay­va, ta­dı, ko­ku­su ye­rin­de, ye­me­si zevk ve­ri­ci bir mey­ve.

AĞACI METEOROLOJİ
Ay­va ağa­cı, ye­tiş­ti­ği yö­re­ler­de mev­sim­le­ri bi­le be­lir­li­yor.
Es­ki­ler “Bu yıl av­ya bol, kış sert ge­çe­cek” der­ler­di. Bu gö­rüş ha­len mev­cut. Köy­ler­de av­ya ağa­cı­nın ver­di­ği ay­va mey­ve­si­nin sa­yı­sı­na gö­re, ge­le­cek kı­şın na­sıl ola­ca­ğı­nı tah­min eder­ler.
Ge­çen gün pa­zar­da bu yıl ay­va­nın bol ol­du­ğu­nu gör­düm. Ba­ka­lım ne ka­dar doğ­ru çı­ka­cak!
Bir tür­kü­müz­de “Ay­va çi­çek aç­tı, yaz mı ge­le­cek?” di­yor. Bel­li ki ay­va çi­çe­ği­ni ilk­ba­ha­rın son ay­la­rın­da, di­ğer mey­ve­le­re gö­re geç açı­yor.
Ay­va mey­ve­ler sı­ra­la­ma­sın­da bel­ki faz­la sa­de, faz­la mü­te­va­zı. Tek ba­şı­na çok su­lu, çok tat­lı bir lez­ze­ti ol­ma­sa da, şe­ker­le ka­rış­tı­ğın­da mü­kem­mel re­çel­ler, mar­me­lat­lar, şe­ker­le­me­ler, tat­lı­la­ra dö­nü­şü­yor. Faz­la ya­pıl­ma­sa da ay­va, et ye­mek­le­rin­de, zey­tin­yağ­lı seb­ze ye­mek­le­rin­de her za­man mev­cut. Os­man­lı sa­ra­yın­da ay­va­lı yah­ni, ay­va­lı et ye­mek­le­ri hep pi­şi­ril­miş.

Sevimli
Lezzetler
Sevim GÖKYILDIZ
sevim.gokyildiz@tg.com.tr

[eliftetik]

betülcüm ayvayı da şarkısını da çok severim hele kompostosu ve reçeli harika olur

tabi kaymaklı tatlısı da komposto ve reçeline de biriki diş karanfil attın mı ohh mis gibi olur dediğin gibi et yemeklerin de de çok hoş lezzet verir

birçok ta faydaları var bunların yanı sıra. eğer mevsimiyse ramazanlar da

ayva kompostom olmazsa olmaz. teşekkürler

[olvido]

bende yemek istiyorum şöle boğazıma dura dura
çok canım istedi şimdi ama evimde değilim