-
Kışın sarı sultanı: Ayva
Kışın sarı sultanı: Ayva
http://www.turkiyegazetesi.com/images/news/391551_2.gifReçeli, marmelatı, şekerlemesi, ama illa da fırında tatlısı ile mutfağımızda her zaman var... Kış mevsiminde bol bol yiyeceğiz, elma ile armudun kardeşi ayvayı...
Tam bir potasyum deposu
Elma ve armutla aynı aileden gelen ayvanın bitki ilminde latince adı: CYDONIA VULGARIS.
Kolay yetişen, fazla emek istemeyen bir ağaç. 1000 metreye varan yüksekliklere kadar ekilebiliyor. Güneşli iklimi ve kuru toprakları seviyor.
En büyük avantajı, geç çiçek açması. Böylece baharda gelen don tehlikelerinden korunuyor.
Ayvanın tamamen kendine özel bir kokusu var. Fazla belirgin fazla keskin değil.
Ancak şekerle ve baharatlarla son derece uyumlu bir aroma ortaya çıkıyor.
Bunun için ayva tatlısı yaparken, meyvenin üzerine bir kaç diş karanfil saplıyoruz.
Potasyum değeri çok yüksek. Aynı şekilde yüksek oranda kalbimizi koruyan madde pektin ihtiva ediyor. Ayrıca yapısında Tanik asit gibi faydalı organik asitler de var.
Eski insanlar çekirdeklerini ezerek ya da ayvayı püre haline getirerek ilaç gibi kullanmışlar.
Boğaz hastalıkları, cilt yanıkları, idrar yolu tahrişleri tedavi edilen hastalıklar arasında.
Eski bir Fransız bitki tedavi (Homeopathie) kitabında verilen ölçülere göre:
5 gr ezilmiş ayva çekirdeğini, 125 gr suda iyice kaynatıp, günde 1-2 çorba kaşığı içmek faydalı.
Ailece, 60’lı yıllarda gelmiştik Adapazarı’na. Liseyi orada bitirdim. Genç kızlığımın ilk yıllarını da bu sakin, ufak kasaba havasındaki şehirde yaşadım.
Okulumdan, arkadaşlarımdan, komşularımızdan, şehirdeki hayattan pek çok şey kalmış aklımda. 40 küsur yıllık hatıralar arasında yemek, içmekle ilgili olanlar daha da canlı.
Benim gibi, boğazına düşkün, damak tadına meraklı olanlar anlayacaklardır. Eski hatıralar sadece şekil ve ses olarak kalmıyor; tat, koku olarak da beynimizin bir yerlerinde saklanıyorlar. Benim aklımda kalan tat ve kokular, Adapazarı’nın ıslama köftesi. Tabağın altındaki ızgara köftenin suyu ile ıslanmış yumuşacık ekmekler, üzerinde mis kokulu köfteler...
Uzunçarşı denilen dar, uzun sokak üzerinde sağlı sollu dükkanlar ve çarşı başındaki ufak büfenin köpüklü ayranı. Sonbaharda pazarları dolduran kocaman kabaklar. Annemin “Aman sulu olmasın, kurusundan ver” diye pazarcıya tembih ettiği portakal renkli kabaklar evde mis kokulu tatlıya dönüşürlerdi.
Pazarcıların mallarını satmak için yaptıkları açıklama ise ilginçti.
“-Merak etme hanım; benim kabaklarım dereye yakın yerden değil. Yamaçtan getirdim...”
Bu açıklama, kabağın dereye en uzak yerde, yamaçta yetiştiğini, dolayısıyla fazla su çekmediğini, şekerle piştiği zaman sert ve dolgun bir tatlı olacağını gösteriyordu.
EŞME AYVASI
O yılların Adapazarı hatıraları arasında belki de en önemli yeri tutan “Eşme Ayvası” oldu.
Eşme, Adapazarı’na bağlı, Sapanca Gölü kenarında ufacık bir belde. Ayvası meşhurdur, özellikle “Ekmek Ayvası” adı verilen, sulu, kokulu, hafif mayhoş ayvası.
Hatırlıyorum, dış görünümü düzgün, parlak sarı, içi açık sarı, sulu olurdu. Suyu kaçmasın diye bıçak ya da metal kaşıkla kesilmezdi.
Başına hoşlanılmayan, istenilmeyen bir iş gelen kişilere neden “Ayvayı yedi!” denir merak etmişimdir.
Bu deyimde yemesi kötü olarak gösterilse de bana göre ayva, tadı, kokusu yerinde, yemesi zevk verici bir meyve.
AĞACI METEOROLOJİ
Ayva ağacı, yetiştiği yörelerde mevsimleri bile belirliyor.
Eskiler “Bu yıl avya bol, kış sert geçecek” derlerdi. Bu görüş halen mevcut. Köylerde avya ağacının verdiği ayva meyvesinin sayısına göre, gelecek kışın nasıl olacağını tahmin ederler.
Geçen gün pazarda bu yıl ayvanın bol olduğunu gördüm. Bakalım ne kadar doğru çıkacak!
Bir türkümüzde “Ayva çiçek açtı, yaz mı gelecek?” diyor. Belli ki ayva çiçeğini ilkbaharın son aylarında, diğer meyvelere göre geç açıyor.
Ayva meyveler sıralamasında belki fazla sade, fazla mütevazı. Tek başına çok sulu, çok tatlı bir lezzeti olmasa da, şekerle karıştığında mükemmel reçeller, marmelatlar, şekerlemeler, tatlılara dönüşüyor. Fazla yapılmasa da ayva, et yemeklerinde, zeytinyağlı sebze yemeklerinde her zaman mevcut. Osmanlı sarayında ayvalı yahni, ayvalı et yemekleri hep pişirilmiş.
Sevimli
Lezzetler
Sevim GÖKYILDIZ
sevim.gokyildiz@tg.com.tr
-
betülcüm ayvayı da şarkısını da çok severim hele kompostosu ve reçeli harika olur
tabi kaymaklı tatlısı da komposto ve reçeline de biriki diş karanfil attın mı ohh mis gibi olur dediğin gibi et yemeklerin de de çok hoş lezzet verir
birçok ta faydaları var bunların yanı sıra. eğer mevsimiyse ramazanlar da
ayva kompostom olmazsa olmaz. teşekkürler
-
bende yemek istiyorum şöle boğazıma dura dura:)
çok canım istedi şimdi ama evimde değilim:(