Alkol Kullaniminin Azalmasi Sonucunda Trafik Hasarlarinin Azaltilmasi (1)
ALKOL KULLANIMININ AZALMASI SONUCUNDA TRAFİK HASARLARININ AZALTILMASI
________________________________________
Son yirmi yıl içinde birçok ülkede sağlık konusundaki artan duyarlılık, trafik güvenlik önlemlerinin başarılı bir şekilde uygulanması ve ekonomik durgunluk sonucunda alkollü araç kullanımında sürekli bir azalma meydana gelmektedir. Buna rağmen uluslararası araştırmalar ve deneyimler alkol alma ve araç kullanma bileşimini günümüzde de trafik güvenliğini etkileyen en önemli unsurlar olarak göstermektedir.
Avrupa Birliğinde araç sürücüsü nüfusun küçük bir yüzdesi (yüzde 5 veya daha düşük) her an alkolün etkisi altında trafik kazalarından kaynaklanan ciddi ve ölümcül hasarların önemli bir yüzdesine (yaklaşık yüzde 20) neden olmaktadır. Alkol etkisi altında araç kullanmada çok küçük bir azalma, kazaların meydana gelmesi üzerinde çok büyük etki yapmaktadır.
Alkolün Sürüş Performansı Üzerindeki Etkisi :
Alkolün sürücü performansı üzerindeki etkileri, çok fazla alkol alınması halinde duyum yitimine (anestezi) yol açmasından, düşük dozlar alınması halinde davranış ve kavrama yeteneklerinin azalmasına kadar büyük farklılıklar göstermektedir. Alkol, rekabetçi davranış veya hızın giderek artırılması gibi tehlikeli durumların meydana gelmesi ile sonuçlanan güvenlik standartlarına uyum güdüsünü azaltmaktadır. Genel olarak, motorlu aracın güvenli bir şekilde kullanımını sağlamada önem taşıyan tüm fonksiyonlar alınan alkol seviyesinden olumsuz yönde etkilenmektedir.
Sürücülerin Alkol Kullanımı :
Birçok AB ülkesinde “alkollü araç kullanım saatlerinde” karayollarında bilimsel amaçla yapılan tesadüfi nefes testlerinde, sürücülerin yaklaşık yüzde 5’inin yasal limitlerin üzerinde alkol aldığı, bir kaç ülkede de bunun yüzde 1 veya daha düşük düzeylerde olduğu saptanmıştır.
Kazaları ve Hasarları Artırıcı Bir Faktör Olarak Alkol :
Alkol trafik kazalarında kazanın şiddetini artırıcı bir rol oynamaktadır. Mevcut verilerden A.B’nde meydana gelen trafik kazalarında alkolün rolünü tam olarak belirlemek mümkün olmamakla birlikte, yapılan bazı araştırma sonuçlarına göre, alkolün yaralanma ile sonuçlanan kazaların yaklaşık yüzde 19’una, ciddi ve ölümcül kazaların yüzde 22’sine neden olduğu ortaya konulmuştur. Araştırmalar kandaki alkol miktarının sürücülerin kaza riskini önemli ölçüde artırdığını göstermektedir.
İçkiye ve İçkili Araç Kullanımına Karşı Kamu Yaklaşımı :
Son on yıldan bu yana yasal limitler üzerinde alkollü araç kullanımına karşı yaklaşımların katılaştığını yansıtan birçok gösterge bulunmaktadır. Hollandalı, İskoçyalı, Norveçli, İskoç ve İspanyol sürücüler arasında trafik kurallarının ihlali konusunda yapılan bir araştırmada, işlenen trafik ihlal suçları arasında 1.00 ile 1.50 promil miktarında alkol alan sürücülerin suç sıralamasında en üst sırayı aldıkları belirlenmiştir. Kandaki alkol miktarı yasal limitin biraz üzerinde olanlar ise, hız limitini saatte 30 km ile aşanlarla aynı sırayı paylaşmıştır.
Suçluların ve Suçların Özellikleri :
Alkol alma ile alkollü araç kullanma arasındaki paralellik tipik bir erkeklik olgusu olarak görülmektedir. Yapılan bir araştırmada, 25 yaşın altındaki erkek sürücüler ile 2540 yaşları arasındaki erkek sürücüler karşılaştırılmış ve ikinci grubun ilk gruba göre trafik kazalarına karışma oranının çok daha fazla olduğu saptanmıştır.
İngiltere’de yapılan bir araştırmada alkollü araç kullanma suçlularında sürücülerin üçte birinin kandaki alkol seviyelerinin 1.50 promilin üstünde olduğu, yüzde 40’nın ise haftada 20 adet yarım litrelik bira tükettikleri ve bu sürücüler için alkol aldıktan sonra araç kullanımının normal bir alışkanlık olduğu ortaya konulmuştur.
Sürücüler Tarafından Alkol Kullanımının Denetimi :
Araç kullanan nüfus içinde alkol kullanım düzeyine ilişkin istatistik bilgilerin elde edilmesi, alkol sonucu meydana gelen kazaar ve hasarların epidemilojisi ve nefes testleri sonuçları alınması gerekli karşı önlemlerin belirlenesi ve değerlendirilmesi açısından zorunlu görülmektedir. Nefesteki alkol seviyesinin karayollarında tesadüfi örnekleme yoluyla taranarak saptanması, alkol düzeyinin belirlenmesindeki en iyi yöntemdir. OECD tarafından 1978 yılında imzalanan araştırma protokolü bu konudaki en iyi örneklerden biridir. Kaza meydana geldikten sonra hastanelerde yatarak tedavi sırasında yapılan kandaki alkol miktarının saptanmasına yönelik testler bu konuda önemli ek bilgiler vermektedir.
Karşı Önlemler :
Alkollü araç kullanımının azaltılmasına yönelik karşı önlemlerin bir “paket” yaklaşımıyla uygulanması geniş ölçüde kabul edilmektedir. Bu uygulamanın ana unsurları aşağıda özetlenmiştir.
Yasal Bir Üst Limit :
İçkili araç kullanmamanın en güvenli seçenek olduğunun hükümetler ve güvenlik kuruluşları tarafından tavsiye edilmesine rağmen, bir çok sürücü yasal limitleri güvenli şekilde içkili araç kullanma seviyesinin bir göstergesi olarak algılamaktadır. AB’nde 0.20, 0.40, 0.50, 0.70 ve 0.80 promil olmak üzere beş farklı limit geçerlidir. (Tablo.1)
Üst yasal limit belirlenirken kaza verileri ve deneysel araştırma verileri mutlaka dikkate alınmalıdır. Kaza verileri, sıfır alkol seviyesi karşısında, kandaki alkol miktarları 0.70 promil olan sürücülerin kazaya karışma riskinin çok ciddi bir şekilde arttığını göstermektedir.
Üst limitlerini 0.50 promil veya altına düşürmüş olan birçok ülke, bu uygulamanın tanıtım ve geliştirilmiş yaptırım prosedürlerini içeren bir önlemler paketi ile birlikte yürütülmesi halinde kazaların azalmasında önemli ölçüde katkısı olduğunu saptamıştır. Örneğin, Avustralya Başkent Topraklarında yasal limitin 0.80’den 0.50’ye indirilmesinden sonra karayollarında tesadüfi örneklemeye göre yapılan nefes testleri sonucunda, kandaki alkol miktarı 0.50 ile 0.80 arasında olan sürücülerde yüzde 90 oranında kandaki alkol miktarı 1.50 olanlarda yüzde 41 oranında azalma olduğu belirlenmiştir.
Genç Sürücüler İçin Yasal Bir Limit :
Genç sürücüler açısından, sıfır seviyesindeki alkol miktarına göre kandaki alkol miktarının 0.20 promil veya üzerinde olması kaza riskini önemli ölçüde artırmaktadır. Avusturya ve bazı ABD eyaletleri genç sürücüler için yasal limitleri genel olarak 0.20 promile indirmiştir. Söz konusu düşük limitlerin uygulanmasından sonra alkolle ilgili ölümcül kazaların önemli ölçüde azaldığı görülmüştür.
Halkın Dikkatini Çekmeye Yönelik Kampanyalar :
Tüm karşı önlemler uygulamalarının ön koşulu, içkili araç kullanımının sosyal açıdan kabul edilmeyen bir davranış olduğu konusundaki düşünce ortamının yaratılmasıdır. Uygulamalı araştırmalar tanıtım kampanyalarının davranışların gereken ölçüde değiştirilmesinde katkıda bulunduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin, Hollanda’da yapılan bir araştırma bulguları, beş yıl süren ve içkili araç kullanma aleyhindeki yoğun kampanyaların, içkili araç kullananların kendilerini rapor etmelerinde ve yasal limitlerin üstünde araç kullanmaya karşı davranışlarında çok olumlu sonuçlar verdiğini ortaya koymuştur.
Zorlayıcı Prosedürler :
A.B.’nde uygulanan delil esaslı yöntemler ve zorlayıcı prosedürler ülkeler arasında farklılık göstermekte, birçok AB ülkesinde sadece kan testleri içkili araç kullanımına ilişkin suçlarda yasal delil olarak kabul edilmekte, nefes testleri sonuçları ise henüz delil niteliğinde kabul edilmemektedir. Aletle nefes testine tabi olma olasılığı da AB ülkelerinde büyük farklılık göstermekte olup, genel olarak belirli bir yolculuk sırasında aşırı alkol nedeniyle yakalanma olasılığı hayli düşüktür.
Yakalanma Riskinin Sürücü Tarafından Algılanmasını Artırma:
Alkollü araç kullanma sonucunda meydana gelen kazaların azaltılmasına yönelik paket önlemlerin en önemlilerinden birinin, fazla alkol nedeniyle yakalanma riskinin sürücü tarafından algılanmasının sağlanması olduğu bu konudaki uluslararası bilimsel literatürde kabul edilmiş, nefes testlerinin tanıtımla desteklemesinin caydırma hedefine ulaşmada etkin bir araç olduğu kanıtlanmıştır. Polisiye uygulamalar, prosedürler ve delil olarak kullanılabilen ekipman türleri bu hedefe ulaşmada önemli bir rol oynamaktadır.
Polisiye Uygulamalar ve Prosedürler :
Aşırı alkolle ilgili suçluların saptanması ve potansiyel suçluların caydırılması polisiye uygulamaların en önemli iki amacını oluşturmaktadır. Bu konudaki araştırma ve deneyimler, açıklıkla görülebilir şekilde sistematik veya tesadüfi olarak yapılan nefes testleri (caydırma amacıyla) ile karayolu ağı üzerinde hedef saptanarak yapılan nefes testlerinin (yakalamak amacıyla) birlikte uygulanması ile amaca ulaşılabileceğini göstermektedir. Kamuoyu araştırmaları, polis tarafından yapılan yoğun nefes testlerinin kamu tarafından geniş ölçüde desteklendiğini ortaya koymaktadır.
Özet Tercüme:Bora GÜRER
